Director General of Military Operations Selection Process : भारतीय सैन्यात डीजीएमओ (Director General of Military Operations) हे एक अत्यंत महत्त्वाचे पद आहे. हे पद एक वरिष्ठ लेफ्टनंट जनरल सांभाळतो. सध्या भारतीय सैन्याचे DGMO लेफ्टनंट जनरल राजीव घई आहेत.
DGMO हा अधिकारी थलसेना प्रमुखांना (Army Chief) थेट रिपोर्टिंग करतो आणि सेना, नौदल आणि हवाई दल यांच्यातील समन्वय सुनिश्चित करतो. या पदावर नियुक्त केलेल्या अधिकाऱ्याचे काम मोठ्या सैन्य मोहिमांची रणनीती आखणे आणि युद्ध, दहशतवादविरोधी मोहिमा तसेच शांतता मोहिमांमध्ये नेतृत्व करणे असे असते.
सध्या, भारत आणि पाकिस्तान दरम्यान शस्त्रसंधी जाहीर करण्यात आली आहे आणि शनिवार (१० मे) संध्याकाळी ५ वाजल्यापासून दोन्ही देशांनी संघर्षविरामाची घोषणा केली आहे. शस्त्रसंधीच्या चर्चांच्या पार्श्वभूमीवर भारतीय लष्करातील डीजीएमओ (Director General of Military Operations) हे पद पुन्हा एकदा चर्चेचा विषय ठरले आहे. चला तर मग जाणून घेऊया, की डीजीएमओ कोण असतो, या पदाची निवड कशी होते, त्याच्या जबाबदाऱ्या काय असतात आणि DGMO ला किती पगार मिळतो?.
DGMO कसे बनतात?
डीजीएमओ बनण्यासाठी सर्वप्रथम उमेदवाराने भारतीय लष्करामध्ये अधिकारी म्हणून प्रवेश घ्यावा लागतो. यासाठी एनडीए (NDA), सीडीएस (CDS) किंवा इतर डिफेन्स प्रवेश परीक्षांच्या माध्यमातून भरती होणे आवश्यक असते.
यानंतर, अनेक वर्षांच्या सैन्य सेवेमध्ये अधिकारी पदावर कामगिरी, रणनीती आखण्याची क्षमता, नेतृत्व गुण, आणि विशेष लष्करी प्रशिक्षण यांच्या आधारावर त्याला पदोन्नती दिली जाते. या प्रक्रियेतूनच संबंधित अधिकारी लेफ्टनंट जनरलच्या पदापर्यंत पोहोचतो आणि डीजीएमओसारख्या उच्च पदासाठी निवड होण्याची संधी मिळते.
डीजीएमओची नियुक्ती कशी होते?
डीजीएमओची नियुक्ती भारताच्या संरक्षण मंत्रालय आणि लष्करप्रमुख (Army Chief) यांच्या द्वारे केली जाते. ही संपूर्ण प्रक्रिया अत्यंत निवडक (selective) आणि स्पर्धात्मक (competitive) असते. फक्त तेच अधिकारी, ज्यांनी त्यांच्या संपूर्ण सैन्य सेवेत उत्कृष्ट कामगिरी केली आहे आणि नेतृत्व, रणनीती व युद्ध कौशल्य दाखवले आहे, त्यांनाच या प्रतिष्ठित पदासाठी निवडले जाते.
DGMOच्या जबाबदाऱ्या काय असतात?
DGMO म्हणजेच Director General of Military Operations या पदावर असलेल्या अधिकाऱ्याच्या मुख्य जबाबदाऱ्या पुढीलप्रमाणे असतात:
१) सैन्य मोहिमांची योजना आखणे आणि अंमलबजावणी करणे – भारतीय लष्कराच्या विविध ऑपरेशन्सची आखणी आणि त्यांची यशस्वी अंमलबजावणी ही DGMOची प्राथमिक जबाबदारी असते.
२) LOC वरील तणाव कमी करणे – नियंत्रण रेषेवर (Line of Control) शांती राखण्यासाठी पाकिस्तान किंवा इतर देशांशी संवाद साधणे आणि संघर्ष टाळण्याचे प्रयत्न करणे.
३) गोळीबार थांबवणे (सीजफायर) – दोन्ही देशांमध्ये शांतता राखण्यासाठी सीजफायरसारख्या निर्णयांमध्ये महत्वाची भूमिका बजावणे.
४) सैन्य गुप्त माहितीचे विश्लेषण – गुप्तचर विभागाकडून मिळालेली माहिती तपासून त्यावर योग्य निर्णय घेणे.
५) सेनेची तयारी सर्वोच्च पातळीवर ठेवणे – कोणतीही आपत्कालीन परिस्थिती उद्भवल्यास लष्कर सज्ज राहील याची दक्षता घेणे.
६) लष्करप्रमुखांना थेट रिपोर्टिंग – DGMO हा थेट Army Chief ला रिपोर्ट करतो आणि तिन्ही सैन्यदलांमध्ये समन्वय राखतो.
DGMO चा पगार किती असतो?
DGMO हा लेफ्टनंट जनरल दर्जाचा अधिकारी असतो. सातव्या वेतन आयोगानुसार, DGMO ला खालीलप्रमाणे वेतन मिळतो:
मूलभूत वेतन: १,८२,२०० ते २,२४,१०० प्रति महिना
इतर अलाऊन्स- गृहभाडे भत्ता, वैद्यकीय भत्ता, वाहतूक भत्ता, उच्च धोका भत्ता,
एकूण मासिक पगार (Gross Salary): अंदाजे २.५ लाख ते ३ लाख दरम्यान असतो, जो सेवा, नियुक्तीची जागा आणि अन्य घटकांवर अवलंबून असतो.
