Organ Donation : अवयवदान हा एखाद्याला जीवनदान देण्याचा एक मार्ग आहे. एका मृत व्यक्तीमुळे 9 जणांना नवीन जीवन मिळू शकते. एका अहवालानुसार, देशात दरवर्षी 5 लाख लोकांना अवयव प्रत्यारोपणाची आवश्यकता असते, तर फक्त 52 हजार अवयव उपलब्ध असतात. अलिकडेच जयपूरमधील एका प्रसिद्ध रुग्णालयात 84 वर्षीय महिलेने तिच्या 46 वर्षीय मुलीला मूत्रपिंड दान केले. यानंतर, मनात पुन्हा एक प्रश्न निर्माण झाला आहे की अवयव किती वयापर्यंत दान करता येतात? आणि याबाबत सरकारी मार्गदर्शक तत्त्वे काय आहेत?
कोणत्या वयापर्यंत अवयव दान करता येतात?
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे, की कोणताही अवयव दान करणे तेव्हाच फायदेशीर ठरते जेव्हा तो अवयव पूर्णपणे तंदुरुस्त असतो. फक्त एक निरोगी अवयवच दुसऱ्या व्यक्तीला नवीन जीवन देऊ शकतो. ते त्या व्यक्तीच्या अवयवाच्या स्थितीवर अवलंबून असते. जर 30 वर्षीय व्यक्तीचा अवयव नीट काम करत नसेल तर तो प्रत्यारोपणासाठी वापरता येत नाही, परंतु जर ६५ वर्षीय व्यक्तीचा अवयव निरोगी असेल तर तो देखील दान करता येतो. अलिकडेच सरकारने अवयवदानाच्या धोरणातही बदल केले आहेत. राष्ट्रीय अवयव आणि ऊती प्रत्यारोपण संघटनेच्या (NOTO) मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, 65 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींकडून अवयव घेण्यावर बंदी होती, जी काढून टाकण्यात आली आहे. सरकारने ही वयोमर्यादा रद्द करण्याचा निर्णय घेतला. आता कोणत्याही वयोगटातील व्यक्ती अवयव मिळविण्यासाठी नोंदणी करू शकेल.
कोणते अवयव दान करता येतात?
मृत व्यक्तीचे हृदय, फुफ्फुसे, यकृत, मूत्रपिंड, आतडे, स्वादुपिंड दान करता येतात. डोळ्याचा कॉर्निया, हाड, त्वचा, शिरा, स्नायू, अस्थिबंधन, कूर्चा, हृदयाचा झडप आणि कंडरा हे देखील मृत्यूनंतर एखाद्यासाठी उपयुक्त ठरू शकतात. जिवंत व्यक्ती संपूर्ण मूत्रपिंड आणि यकृताचा काही भाग दान करू शकते.
अवयव दान कोण करू शकत नाही?
हृदयरोग किंवा कर्करोगासारख्या गंभीर आजारांमध्ये अवयव दान करता येत नाही.
जर वृद्धापकाळामुळे अवयव योग्यरित्या कार्य करत नसेल तर अवयव दान करता येत नाही.
एचआयव्ही किंवा हेपेटायटीससारख्या संसर्गजन्य आजारांनी ग्रस्त असले तरीही अवयव दान करता येत नाहीत.
मानसिकदृष्ट्या आजारी व्यक्ती अवयव दान करू शकत नाही.
जर कोणताही कायदेशीर अडथळा असेल किंवा कोणी कायदेशीररित्या पात्र नसेल तर अवयव दान करता येत नाही.
मृत्यूनंतर किती काळ अवयव दान करता येतात?
मेंदू मृत झाल्यानंतर शरीरात ऑक्सिजनची कमतरता असते. याशिवाय, शरीरात कोणताही अवयव कार्य करू शकत नाही. म्हणून, मृत्यूनंतर शक्य तितक्या लवकर अवयव दान केले जातात. त्यांना शरीरातून काढून टाकल्यानंतर, आवश्यक ऑक्सिजन पुरवठा करावा लागतो जेणेकरून ते पूर्वीसारख्याच स्थितीत राहू शकतील.
