How to control Vata, Pitta and Kapha: वात, पित्त आणि कफ ही आपल्या शरीरात असलेल्या अंतर्गत ऊर्जा आहेत. ज्या आपल्या शरीरात घडणाऱ्या क्रिया नियंत्रित करतात. आयुर्वेदात याला खूप महत्वाचे मानले जाते. याला त्रिदोष असेही म्हणतात. शरीराचा पाया मानला जातो. तुम्हाला माहिती असेलच की आपले शरीर पाच घटकांपासून बनलेले आहे, वायु, पाणी, पृथ्वी, आकाश आणि अग्नी.
वात आणि आकाश मिळून तुमच्या शरीरात वात तयार होते. आपल्या शरीरात अग्नी आणि पाण्याचे मिश्रण होऊन पित्त तयार होते आणि असे मानले जाते की पाणी आणि पृथ्वी मिळून शरीरात कफाचे प्रमाण तयार होते. शरीरात अशा अनेक क्रिया घडत असतात, ज्याबद्दल आपल्याला योग्य माहिती नसते. कफाची समस्या बहुतेक लहान मुलांमध्ये दिसून येते.
शरीरात वात, पित्त आणि कफ संतुलित राहणे खूप महत्वाचे आहे. जर या तिघांचे संतुलन बिघडले तर तुमच्या शरीरात अनेक प्रकारचे जुनाट आजार उद्भवू शकतात. शरीरातील हवा आणि कफ यांचे संतुलन आपली पचनसंस्था निरोगी ठेवण्यास मदत करते. जर शरीरात त्यांचे प्रमाण संतुलित नसेल तर तुम्ही कावीळ ते संधिवात अशा आजारांना देखील बळी पडू शकता. वात, पित्त आणि दोष हे एक नसून अनेक प्रकारचे आहेत. घरगुती उपायांचा अवलंब करून या दोषांपासून कसे मुक्त व्हावे ते जाणून घेऊया.
पारिजात-
पारिजात ही एक प्रसिद्ध वनस्पती आहे, जी महाराष्ट्र, बंगाल, आसाम, मध्य प्रदेश इत्यादी ठिकाणी आढळते. आयुर्वेदात, वात, पित्त आणि कफ संतुलित करण्यासाठी ते खूप फायदेशीर औषध मानले जाते. त्रिदोष असंतुलित असताना आयुर्वेदाचार्य देखील त्याचे सेवन करण्याची शिफारस करतात. त्यात असलेले विशेष गुणधर्म तुमच्या त्रिदोषाचे संतुलन राखतात. तुम्हाला हवे असल्यास, तुम्ही त्याचा काढा किंवा रस देखील पिऊ शकता. याच्या मदतीने, त्यातील गुणधर्म तुमच्या शरीरात सहजपणे शोषले जातात. त्रिदोष संतुलित करण्यासोबतच, ते ताप, मल, मूत्र इत्यादी समस्यांमध्ये देखील खूप प्रभावी आहे.
लसूण-
सकाळी रिकाम्या पोटी लसूण खाण्याचे फायदे तुम्हाला माहिती असतीलच. आयुर्वेदात लसूणला वात नाशक असे म्हणतात. वात रोगांनी ग्रस्त असलेल्या रुग्णांनी सकाळी रिकाम्या पोटी लसूणच्या २ ते ३ पाकळ्या खाव्यात. यामुळे त्यांच्या वाताचे संतुलन सुधारेल. कच्च्या लसूणाचा वापर केल्याने तुम्हाला सर्दीपासून कर्करोगापर्यंतच्या समस्यांशी लढण्यास मदत होते. ते तुमचे रक्ताभिसरण सुधारते आणि हृदयरोगांपासून तुमचे रक्षण करते. लसूणमध्ये लोह, कॅल्शियम, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम मुबलक प्रमाणात उपलब्ध असते. त्याच्या नियमित वापराने तुम्हाला वात रोग होणार नाहीत.
कोरफडचा रस-
तुम्हा सर्वांना माहित असेलच की कोरफड त्वचेसाठी किती फायदेशीर आहे. त्याचप्रमाणे रिकाम्या पोटी त्याचे सेवन केल्याने तुमच्या वात, पित्त आणि कफसाठीही फायदा होतो. रिकाम्या पोटी ताजे कोरफडीचा रस पिल्याने तुमचा त्रिदोष नष्ट होतो. त्यात असलेले दाहक-विरोधी आणि बॅक्टेरिया विरोधी गुणधर्म तुमच्या शरीरातील तिन्ही दोषांना संतुलित करतात. योग्य प्रमाणात कोरफडचा रस पित्त आणि कफच्या आजारांपासून आराम देतो.
गिलॉय-
गिलॉय हे त्रिदोषांचा नाश करणारे मानले जाते. ते वात, पित्त आणि कफ या तिन्ही दोषांच्या आजारांमध्ये फायदेशीर आहे. शरीराला सूज येणे, सांधेदुखी इत्यादी त्रिदोषांमध्ये समाविष्ट असलेल्या आजारांसाठी तुम्ही सकाळी किमान ४ ते ६ चमचे गिलॉयचा रस घ्यावा. आयुर्वेदानुसार, वाताच्या आजारांनी ग्रस्त असलेल्यांनी गायीच्या तुपासोबत गिलॉयचा वापर करावा.
