जगभरात लोकसंख्या सातत्याने वाढत चालली आहे. काही देश वेगाने वाढणाऱ्या लोकसंख्येमुळे त्रस्त आहेत, तर काही देशांमध्ये जन्मदर घटत असल्याने चिंता वाढली आहे.
एखाद्या देशात लोकसंख्या आणि तरुण वर्ग यांच्यात संतुलन राखण्यासाठी किमान जन्मदर 2.1 असणे आवश्यक असते. म्हणजेच, प्रत्येक महिलेने सरासरी दोन मुले जन्माला घालणे गरजेचे असते, जेणेकरून लोकसंख्या न फार वाढेल, ना फार कमी होईल. पण अनेक देशांत हे संतुलन बिघडत आहे आणि त्यामुळे तेथील सरकार चिंतेत आहेत.
जगातील सर्वात कमी जन्मदर असलेला देश
दक्षिण कोरिया हा जगातील असा देश आहे जिथे सर्वात कमी जन्मदर आहे. येथे वृद्धांची संख्या झपाट्याने वाढते आहे, पण लहान मुले आणि तरुणांची संख्या कमी होत चालली आहे. वर्ष 2022 मध्ये दक्षिण कोरियाचा जन्मदर 0.78 होता, जो आता घसरून 0.72 झाला आहे. अंदाजानुसार हा दर पुढे आणखी घटून 0.65 वर येऊ शकतो. विशेष म्हणजे राजधानी सियोलमध्ये जन्मदर केवळ 0.55 एवढाच आहे, जो अतिशय चिंताजनक आहे.
कमी जन्मदराची कारणे
दक्षिण कोरियामध्ये जन्मदर कमी होण्यामागे मुख्य कारण म्हणजे तरुण पिढी विवाहापासून दूर पळत आहे. विवाहाबाबत त्यांची उत्सुकता कमी झाली आहे आणि बहुतेकजण कुठल्याही नातेसंबंधात गुंतण्यास इच्छुक नाहीत. सरकारने तरुणांना लग्न करण्यास आणि मुले जन्माला घालण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी अनेक सवलती आणि सरकारी मदतीचे कार्यक्रम सुरू केले आहेत, परंतु अपेक्षित यश मिळत नाहीये.
चीन आणि जपानची स्थिती
चीनमध्ये एकेकाळी जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या होती. पण अनेक दशके तिथे ‘एक मूल धोरण’ लागू होते, ज्यामुळे आता वृद्धांची संख्या वाढत आहे आणि तरुणांची संख्या घटत आहे. 2023 मध्ये चीनमध्ये जन्मदर 1.26 इतका होता.
तसेच, जपानमध्ये 2005 पासूनच लोकसंख्या घटायला सुरुवात झाली आहे आणि सध्या तिथेही वृद्धांचा प्रमाण अधिक आहे.
सध्या दक्षिण कोरिया, चीन, आणि जपानसारख्या देशांमध्ये लोकसंख्या संतुलन बिघडले आहे. या देशांसाठी ही बाब त्यांच्या भविष्यासाठी मोठी आव्हानात्मक ठरू शकते. सरकारकडून उपाययोजना सुरू आहेत, पण समाजातील बदलत्या मानसिकतेमुळे ही समस्या सुटण्याची शक्यता लवकर दिसत नाही.
