सोने आणि चांदी ही मौल्यवान धातू आहेत आणि त्यांची शुद्धता तपासणे अत्यंत आवश्यक असते, विशेषतः जेव्हा आपण दागिने खरेदी करतो किंवा घरात असलेल्या धातूंची शुद्धता जाणून घ्यायची असते. घरी असतानाही काही सोप्या आणि उपयुक्त पद्धतींचा वापर करून आपण या धातूंची शुद्धता तपासू शकतो. खाली काही महत्त्वाचे घरगुती उपाय दिले आहेत:
सोने शुद्धतेची तपासणी:
- हॉलमार्क तपासा
भारत सरकारच्या BIS (Bureau of Indian Standards) प्रमाणे हॉलमार्क असलेले सोने हे शुद्धतेचे लक्षण मानले जाते. हॉलमार्कवर 5 गोष्टी असतात – BIS चा लोगो, शुद्धतेचे कॅरेट (जसे 22K, 18K), परीक्षण केंद्राचा क्रमांक, दागिन्याचे उत्पादन वर्ष आणि विक्रेत्याचा कोड. - फ्लोट टेस्ट (पाण्यात बुडवणे)
शुद्ध सोने पाण्यात बुडते. जर दागिना पाण्यावर तरंगला, तर त्यात इतर धातूंचा भरणा असू शकतो. - चुंबक टेस्ट
शुद्ध सोने हे चुंबकाकडे आकर्षित होत नाही. जर दागिना चुंबकाला चिकटत असेल, तर त्यात लोखंड, निकेल यासारखे मिश्र धातू असण्याची शक्यता असते. - नखाने खरवडून बघणे
हलक्या हाताने नखांनी किंवा ब्लेडने दागिन्याचा एक भाग खरवडून बघा. जर आतील रंग वेगळा दिसत असेल तर तो दागिना पूर्ण सोनेाचा नाही.
चांदी शुद्धतेची तपासणी:
- हॉलमार्क तपासा
शुद्ध चांदीवर 925 असा शिक्का असतो, ज्याचा अर्थ 92.5% चांदी व उर्वरित इतर धातू. - बर्फाचा प्रयोग
चांदी ही उष्णता जलद वहन करणारी धातू आहे. चांदीवर बर्फ ठेवला असता तो पटकन वितळतो, तर बनावटी धातूंवर तितका परिणाम होत नाही. - श्वास घेण्याची पद्धत
दागिन्यावर फुंकर मारल्यास, जर धुंदसरपणा लगेच नाहीसा झाला, तर ती शुद्ध चांदी असण्याची शक्यता असते. - सफेद कापडाने घासून बघा
चांदीच्या दागिन्यावर सफेद कापडाने घासल्यावर कापडावर काळसर डाग पडतो. हे चांदीचे ऑक्सिडायझेशन आहे, जे शुद्ध चांदीच्या बाबतीत होते.
टीप:
या सर्व पद्धती प्राथमिक तपासणीसाठी उपयुक्त असल्या तरी अचूक शुद्धता मोजण्यासाठी BIS मान्यताप्राप्त ज्वेलर्सकडून अथवा प्रयोगशाळेतून तपासणी करवणे उत्तम ठरते. शंका असल्यास नेहमी तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
